بازرسی کالا از جمله فرایندهای با اهمیت بالا در تجارت جهانی است که به ارزیابی و تایید کیفیت، کمیت، بسته‌بندی و اسناد کالاها قبل از ارسال، حین تولید، در مبدا، مقصد و تحت شرایط مختلف دیگری می‌پردازد. این فرایند برای جلوگیری از مشکلاتی همچون دریافت کالاهای معیوب و نامرغوب، رفع اختلافات بین خریدار و فروشنده و همچنین اطمینان از انطباق کالا با استانداردهای بین‌المللی و قوانین کشور مقصد انجام می‌شود. از طرفی بازرسی کالا انواع مختلفی دارد که بر اساس نوع کالا، شرایط قرارداد و قوانین هر کشور می‌تواند برای هر محصولی گواهی‌های متفاوتی داشته باشد. با توجه به این توضیحات اولیه، حال در این مطلب از پویا پرتو، ارائه دهنده خدمات بازرسی کالا در کشور و در سطح بین‌المللی، به چیستی بازرسی کالا، وظایف شرکت‌های بازرسی، نحوه صدور گواهی بازرسی و انواع بازرسی کالا می‌پردازیم.
بازرسی کالا که به انگلیسی “Goods Inspection” یا “Product Inspection” نامیده می‌شود، به فرایندی گفته می‌شود که طی آن محصول و کالای تولیدی، وارداتی و صادراتی قبل از ارسال به مقصد، حین تولید و یا قبل از ارسال به خریدار مورد بررسی، ارزیابی و آزمایش قرار می‌گیرد تا صحت و سلامت کالای تولیدی، صادراتی یا وارداتی تایید شود.
برای انجام این فرایند شرکت‌های بازرسی کالا، بازرس آموزش دیده و با تجربه را به محل بازرسی اعزام می‌کنند. این شرکت‌ها در اصل وظیفه بازرسی کالا را در سطوح مختلف، در کنار ارائه مشاوره قبل از انجام بازرسی را برعهده دارند تا رضایت حداکثری مشتریان جلب شود و به این ترتیب روند بازرسی با اصول درستی پیگیری شود.
در حالت کلی در بازرسی کالا موارد زیر پیگیری می‌شود؛ هر چند که این موارد بسته به نوع بازرسی ممکن است تغییر کند:
در نظر داشته باشید که برای بازرسی گاها تنها مشاهده فیزیکی کالا برای دریافت گواهینامه و تاییدیه کافیست؛ اما در مواردی دیگر لازم است اسناد و مدارک ارزیابی و بررسی و کالا یا محصول تولیدی مورد نمونه برداری و آزمایش قرار گیرد. این نمونه برداری می‌تواند حین تولید و یا بعد از تولید باشد تا با توجه به نوع کالا، آزمایشات لازم برای این نمونه با در نظر گرفتن قوانین و استانداردها انجام گیرد.
حالا که به سوال بازرسی کالا چیست پاسخ دادیم نوبت به این می‌رسد که اهمیت، هدف از بازرسی و مزایایی که این فرایند برای کسب‌وکارها، خریداران و فروشندگان کالا و حتی برای اقتصاد کشور دارد را با هم بررسی کنیم:
بازرسی کالا انواعی دارد که بسته به استانداردها، قوانین کشور و یا خواسته خریدار انجام می‌گیرد. برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه به سوال انواع بازرسی کالا چیست پاسخ می‌دهیم و مزایا و اهمیت هر یک را بررسی می‌کنیم:
گاهی اوقات ارزیابی و بررسی مواد اولیه، مراحل تولید و قطعات به کار رفته اهمیت زیادی برای بازرسی پیدا می‌کند؛ این اتفاق اغلب زمانی رخ می‌دهد که بعد از تولید امکان بررسی کالا نباشد و یا ارزیابی حین تولید و بعد از تولید هر دو به یک نسبت مهم باشد. در چنین شرایطی از بازرسی کالا حین تولید یا ساخت استفاده می‌شود.
در این فرایند محصول یا کالای در حال تولید در مراحل مختلف ساخت مورد بازرسی قرار می‌گیرد و معمولا بازرس از مراحل مشخصی در خط تولید نمونه برداری انجام داده و به آزمایشگاه ارسال می‌کند. نتیجه نهایی این آزمایش نیز پس از ثبت در اداره کل استاندارد، در سامانه سینا، سازمان ملی استاندارد کشور، ثبت می‌شود. در نهایت طبق نتایج به دست آمده اقدامات لازم برای بهبود خط تولید، افزایش بهره‌وری و رفع عیوب و اشکالات موجود انجام می‌گیرد.
از جمله چالش‌هایی که خریداران کالاها با آن مواجه هستند، اطمینان از کمیت و کیفیت تولیدی کالای مدنظر آنها مطابق با قرارداد با فروشنده و انطباق کالای دریافتی با سفارش است. این نوع بازرسی با درخواست خریداران انجام می‌گیرد تا مطمئن شوند که اولا شرکت، کارخانه یا کسب‌وکار مدنظر توان تولید کالا طبق قرارداد در مدت زمان مشخص شده و به میزان تعیینی در قرارداد و فاکتور خرید را دارد یا خیر. علاوه‌براین در مواردی ممکن است حتی چنین چالشی برای خریداران وجود داشته باشد که از کیفیت محصول تولیدی، اصول بسته‌بندی و ارسال مطمئن شوند تا حین حمل و رسیدن کالا به مقصد ضرر و زیانی به خریدار وارد نشود و ریسک دریافت کالای نامرغوب و خارج از انتظار کاهش یابد.
متاسفانه ممکن است حتی تامین کنندگان و شرکت‌های معتبر تولید کننده گاها کالایی با کیفیت پایین‌تر از حدانتظار را به مقصد خریدار ارسال کنند. همچنین بسیاری از شرکت‌های تولید کننده کالا شرط پرداخت باز (پرداخت بعد از دریافت کالا و بررسی کیفیت آن) را قبول نمی‌کنند. به همین دلایل شرکت‌های بازرسی کالا روی کار می‌آیند تا با بازرسی کالا قبل از حمل و دریافت اعتبار اسنادی یا ضمانت دیگر، خیال مشتری را از خرید کالای درجه یک آسوده کنند و در صورت مشاهده هر گونه مغایرت در پروسه تولید، از تولید کننده درخواست توقف خط تولید و انجام اصلاحات لازم را نمایند.
بازرسی در مبدا در شرایطی که کشور مقصد یا خریدار درخواست بازرسی محصول را کند، انجام می‌گیرد. طبق این نوع بازرسی شرکت‌های بازرسی برای تایید ارزش پیش فاکتور (پروفرما) بررسی قیمت کالا را نیز اجرایی می‌کنند تا این اطمینان ایجاد شود که قیمت کالا با کیفیت محصول مطابقتی دارد یا خیر. علاوه‌براین خدمات بازرسی کالا در مبدا شامل تایید اصالت فروشنده یا صادر کننده کالا نیز می‌شود.
بازرسی کالا در مبدا اگر قبل از بسته بندی باشد، معمولا برای مواد غذایی مانند کنسروها و یا کالاهایی مانند دیگ بخار انجام می‌گیرد تا از سالم بودن، کیفیت و بدون مشکل و معیوب بودن اطمینان حاصل شود. در صورتی که این بازرسی پس از بسته بندی و قبل ارسال باشد، براساس حدود و گزینه‌های بازرسی کالا، مواردی مانند نحوه بسته بندی، نشانه‌گذاری، لیبل، مشخصات ظاهری و غیره بنا به درخواست خریدار و یا کشور مقصد انجام می‌گیرد. در این حالت اگر کالا مطابق با استانداردها و بندهای قرارداد و اعتبارات اسنادی نباشد نمی‌تواند به کشور مقصد ارسال شود.
بازرسی کالا در مقصد، در گمرک براساس دستورالعمل‌های بانکی و سازمان استاندارد کشور انجام می‌گیرد. این نوع بازرسی به منظور اطمینان از موجود بودن کالاها با توجه به اسناد تجاری و کیفیت محصول براساس استانداردهای تعیین شده پیگیری می‌شود و سپس در صورت تایید گواهی بازرسی از سوی شرکت بازرسی صادر می‌شود تا اجازه ترخیص به کالا از گمرک داده شود.
بازرسی مقصد بر روی ارزیابی انطباق کالاهای وارداتی یا صادراتی متمرکز است و برای تمام کالاهایی که در فهرست اجباری بازرسی مقصد قرار دارند یا جزو کالاهای بدون گواهی انطباق CoC هستند، انجام می‌شود. برای مثال محصولاتی مانند غلات، حبوبات، لبنیات، محصولات حیوانی و ماهیگیری، فراورده‌های نفتی و غیره از جمله مواردی هستند که بازرسی در مقصد برای آنها اجباری است.
بازرسی اسنادی یکی از مهم‌ترین نوع بازرسی‌ها برای کالاهای داخل کشور است و از اصولی‌ترین روش‌های اعتبارسنجی مدارک شناخته می‌شود. بازرسی اسنادی که به انگلیسی Letter of credit و به صورت مخفف شده، LC نام دارد، برای بررسی و ارزیابی کالاها مطابق با اسناد مرتبط با معامله تجاری انجام می‌گیرد. در فرایند بازرسی اعتبار اسنادی ابتدا خریدار با بستن قرارداد با بانک، درخواست می‌کند که اعتبار اسنادی شامل شرایط، مقررات، کمیت، کیفیت و تحویل کالا را صادر کند. سپس فروشنده نیز اسناد دیگری مانند فاکتور، نحوه تحویل و بسته بندی، گواهی بازرسی و غیره را به بانک ارائه می‌دهد. به همین دلیل لازم است بازرسی اعتبار اسنادی توسط شرکت‌های بازرسی برای اطمینان از صحت اعتبار اسنادی و انطباق آن با کالای ارسالی انجام گیرد. در نهایت بانک خریدار اسناد و گواهی بازرسی را بررسی می‌کند تا اطمینان حاصل شود که تمامی شرایط و ملزومات اعتبار اسنادی رعایت شده است.
در واقع گواهی بازرسی که توسط بازرس اعتبار اسنادی صادر می‌شود، صحت اسناد معامله را تصدیق می‌کند و تضمین می‌کند که اسناد با توضیحات مندرج در اعتبار اسنادی مطابقت دارد و اطلاعات ارائه شده در سند صحیح و معتبر است.
استاندارد اجباری برای برخی از کالاهای تولیدی و وارداتی انجام می‌گیرد و به دلیل نمونه برداری و انجام آزمایش برای این نوع کالاها و محصولات، زمان ترخیص کالا از گمرک افزایش می‌یابد. طبق استاندارد اجباری، کالاها باید براساس قوانین استاندارد ملی کشور و مقررات تعیین شده مورد ارزیابی قرار گیرند. در صورتی که پس از ارزیابی گواهی صادر شود، مجوزهای لازم برای ترخیص کالا از گمرک صادر می‌شود. در غیر این صورت امکان ترخیص کالا ممکن نخواهد بود.
سایت سازمان ملی استاندارد ایران فهرست کالاها و محصولاتی که نیاز به بازرسی استاندارد اجباری دارند را هر سال منتشر می‌کند تا کالاها از نظر اهمیت بهداشتی، کیفیتی و ایمنی تحت آزمایش و کنترل دقیق قرار گیرند.
پروفرما یا همان پیش فاکتور برای زمانی کاربرد دارد که خریدار کالا از فروشنده درخواست پروفرما دهد. پروفرما سندی است که توسط فروشنده کالای خریداری شده صادر می‌شود و در این سند اطلاعاتی مانند نوع کالا، حجم کالا، قیمت، مشخصات فروشنده، زمان و شرایط تحویل کالا و غیره درج می‌شود. در این شرایط خریدار برای دریافت تاییدیه از صحت اطلاعات پروفرما، تطابق کالا با ارزش پروفرما و درخواست تخصیص ارز از بانک برای معامله، با شرکت‌های بازرسی کالا همکاری می‌کند. به این طریق بازرسان کالا ارزش پروفرما را بررسی می‌کنند و در صورت تایید گواهی IC را صادر می‌کنند. با این گواهی خریدار می‌تواند برای دریافت اعتبار اسنادی و تخصیص ارز درخواست دهد تا پس از تایید ارز مورد نیاز به شرکت خریدار تعلق گیرد.
این نوع بازرسی در واردات برخی کالاهایی که نیاز است به آنها ارز اختصاص بابد، اهمیت دارد و به همین علت لازم است ارزش پروفرما توسط بازرس بررسی و صحت سنجی شود.
وارد کنندگان کالا و خریداران برای کسب اطمینان از انجام تعهدات فروشنده و با توجه به الزامات قانونی و نیاز به دریافت اعتبار ارزی از بانک، با شرکت بازرسی کالا قرارداد از نوع قرارداد بازرسی اصالت فروشنده می‌بندند. شرکت بازرسی اصالت فروشنده را با بررسی کردن مواردی همچون مشخصات فروشنده، آدرس، تلفن، بررسی سوابق کاری و رزومه، گردش حساب، توانمندی‌ها و فعالیت‌های کاری، توان تولید سالیانه و میزان فروش و غیره را بسته به بندهای قرارداد پیگیری می‌کند.
معمولا بازرسی ارزش پروفرما و اصالت فروشنده همزمان انجام می‌گیرد و با صدور گواهی LC توسط بازرس، خریدار علاوه بر کسب اطمینان از دریافت به موقع و مطابق با اسناد کالا، درخواست تخصیص ارز به بانک را برای تنظیم قرارداد با فروشنده می‌دهد.
گواهی بازرسی کالا بعد از تکمیل پروسه بازرسی و در صورت تاییدیه از طرف بازرس صادر می‌شود. این گواهی بازرسی در بیشتر کشورها جزو اسناد ضروری برای ترخیص کالا محسوب می‌شود و حتی در مواردی برای آزادسازی وجه صدور گواهی کالا الزامی است.
گواهی بازرسی کالا انواعی دارد که مهم‌ترین آنها گواهی IC و COI است. گواهی COI پس از اتمام بازرسی کیفی صادر می‌شود و گواهی IC بعد از تاییدیه‌های کمی کالا و بازرسی مشخصات فنی آن توسط شرکت بازرسی صادر می‌شود تا امکان دریافت ارز نیمایی برای خرید کالای مربوطه و دریافت در کشور مقصد فراهم باشد.
شرکت‌های بازرسی در دنیای تجارت جهانی بای کاهش اختلافات بین خریدار و فروشنده و رعایت حقوق طرفین معاملات محصولات روی کار آمده‌اند. وظیفه اصلی این شرکت‌ها در نگاهی کلی، نظارت بر کیفیت و کمیت کالاهای تولیدی، وارداتی و صادراتی است تا روند تولید تا ارسال کالا به خریدار اصولی و مطابق با سفارش پیش برود و اطیمنان حاصل شود که کالای مورد نظر با قوانین و استانداردها مطابقت کامل را دارد. شرح وظایف این شرکت‌ها در قوانین سازمان‌های بین‌المللی آمده است که در ادامه به مهم‌ترین آنها می‌پردازیم:
برخی محصولات روند بازرسی متفاوتی نسبت به سایر محصولات دارند و قوانین سفت و سختی برای این نوع کالاها تعیین نمی‌شود. از این رو بسته به قرارداد، شرکت‌های این حیطه، بازرسی کالا را در سه شرایط مختلف ممکن است پیگیری کنند:
برای آشنایی بیشتر با وظایف شرکت‌های بازرسی کالا، می‌توانید به مقاله آشنایی با وظایف شرکت بازرسی کالا + شرایط و مراحل همکاری با شرکت بازرسی مراجعه کنید.
در تجارت جهانی انطباق کالای خریداری شده با تعهدات و مشخصات محصولات بسیار حائز اهمیت است و فروشنده موظف است کالاها را مطابق با بندهای قرارداد و با همان کیفیت و کمیت ارسال کند. علاوه‌براین کالای تولیدی یا صادراتی باید با استانداردها و قوانین کشور مقصد سازگار باشد و نتایج تست نمونه برداری تایید شود. خریدار نیز وظیفه دارد مبلغ خرید را طبق قرارداد در زمان مذکور در قرارداد پرداخت کند. این تنها بخشی از چالش‌های تجارت جهانی است که به واسطه همکاری با شرکت‌های بازرسی کالا قابل حل است.
شرکت پویا پرتو ارائه دهنده خدمات بازرسی کالا با 14 شعبه در داخل و خارج کشور، آماده ارائه خدمات در زمينه‌های مذکور بازرسی کالا بوده و در این راستا با بازرسین کالای مجرب و آموزش دیده همکاری دارد تا از بازرسی اصولی و بی‌طرفانه اطمینان حاصل شود.
اگر به دنبال خدمات حرفه‌ای بازرسی کالا هستید و می‌خواهید از کیفیت و تطابق کالاهای خود اطمینان حاصل کنید، پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر با تیم متخصص پویاپرتو در ارتباط باشید.
